آیا «ائمه جماعات» ما عافیت‌طلب شده‌اند/ روحانیون چه تلاشی برای جذب جوانان داشته‌اند
مساجد یکی از مظاهر فرهنگ و تمدن اسلامی هستند و حتی می توان گفت تنها پایگاه اجتماع روزانه مسلمانان در سراسر جهان تلقی می‌شوند و تأکیدات زیادی در قرآن و توسط پیامبر (ص)، ائمه و سایر بزرگان دین برای حضور حداکثری مردم در مسجد و اقامه نماز در آن صورت گرفته است. اهمیت مسجد به اندازه ای است که در روایات از این مکان مقدس تعبیر به «خانه خدا» شده و حفظ حرمت و آباد کردن آن با حضور حداکثری مسلمانان واجب و جزو وظایف مسلمانان است.
کارکردهای متنوع مسجد در صدر اسلام
در
صدر اسلام کارکرد مساجد تنها در اقامه نماز و انجام اعمال عبادی خلاصه نمی
شد و خانه خدا کارکردهای متنوعی داشت. برای نمونه، در زمان پیامبر (ص)،
حضرت علی (ع) و سایر خلفا، مسجد پایگاه حکومتی و محل تصمیم گیری ها و
اقدامات مهم حکومتی بود. از سوی دیگر، در صدر اسلام مسجد پایگاه قضایی عالم
اسلام بود و به مشکلات و مسایل حقوقی مردم در این مکان رسیدگی می شد. به
گونه ای که علی (ع) در گوشه ای از مسجد کوفه به نام «دکه القضا» در خصوص
مشکلات حقوقی مردم قضاوت می کردند. از سوی دیگر، در آن دوره زمانی مسجد
مرکز آموزش و تعلیم و تربیت بود و پیامبر بر علم آموزی در مسجد بیش از
کارکردهای عبادی این مکان مقدس تأکید داشتند. همچنین مسجد مکانی برای حل
مشکلات اجتماعی و اقتصادی مردم و محلی برای آمادگی مسلمانان جهت جهاد و
برنامه ریزی برای خنثی کردن توطئه های دشمنان اسلام محسوب می شد.
نقش مسجد در انقلاب و دفاع مقدس
در
جریان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس نیز مساجد نقش بسیار مهمی در تکوین و
تقویت انقلاب داشتند و به مکانی برای مبارزه علیه رژیم پهلوی و پس از سقوط
آن، تقویت و کمک به اهداف انقلاب اسلامی تبدیل شده بودند. در زمان دفاع
مقدس نیز مساجد کانون هایی برای سازماندهی نیروهای مردمی برای حضور در جبهه
های جنگ و کمک به جبهه ها بودند. در دوره معاصر، کارکردهای مساجد به
گستردگی و تنوع کارکردهای آن در زمان صدر اسلام نیست زیرا در جامعه مدرن،
پیدایش و گسترش نهادهای مدنی سبب شده کارکردهای مسجد به گستردگی سابق نباشد
و این کارکردها عمدتا به انجام اعمال عبادی تقلیل پیدا کند. برای مثال،
امروزه نهاد آموزش و پرورش و مدرسه، کار تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان و
نهاد دانشگاه، کار تعلیم جوانان و بزرگسالان را بر عهده گرفته است. از سوی
دیگر، نهادهای حکومتی مختلف مانند قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضاییه،
تصمیم گیری و اقدامات حکومتی و نهادهای نظامی مانند ارتش و سپاه مسئولیت
اقدامات نظامی و انتظامی را برعهده گرفته اند و محل تصمیم گیری ها و حل این
مسایل دیگر مساجد نیستند.
امروزه کارکرد اصلی مساجد صرفا برگزاری نماز جماعت است!
از
سوی دیگر، در گذشته مساجد و امامان جماعت آنها نقش بسیار مهمی در محله ها
ایفا می کردند و محل اتکا اهالی محل بودند و مردم برای حل مشکلات مختلف
اقتصادی، اجتماعی و حتی خانوادگی خود به مسجد مراجعه می کردند و امام جماعت
را که مدیر و اداره کننده مسجد بود، محرم راز خود می دانستند. همچنین،
مسجد مرکز تصمیم گیری و برنامه ریزی برای بهبود وضعیت محله ها بود و اهالی
محل با حضور در مسجد و همکاری با امام جماعت برای حل مشکلات محله خود گام
بر می داشتند اما امروزه این نقش نیز کمرنگ تر از گذشته شده و کارکرد اصلی
غالب مساجد برگزاری نماز جماعت و توجه به امور مختلف عبادی در ایام مختلف
سال به خصوص در ماه رمضان است و در ماه های دیگر سال مساجد آنچنان که باید و
شاید رونق ندارند و غالبا به مکانی برای اجتماع افراد مسن برای اقامه نماز
و همچنین برخی موعظه های اخلاقی تبدیل شده اند.
رونق و عدم رونق مسجد به امام جماعت آن بستگی دارد
فعالیت
های روتین غالب مساجد و اکتفا کردن آنها به اعمال عبادی سبب شده مساجد از
جذابیت های لازم برای جوانان برخوردار نباشند و این قشر کمتر از اقشار دیگر
جامعه در مساجد محله ها حضور پیدا کنند. به گونه ای که جوانان و دانشجویان
معمولا علاقه چندانی به حضور در مساجد محله های خود ندارند.
در
این میان نقش امام جماعت مسجد بسیار پررنگ است و حتی می توان گفت رونق یا
عدم رونق یک مسجد به امام جماعت آن بستگی دارد. متاسفانه امروزه برخی از
ائمه جماعات آن چنان که باید و شاید به نقش مهمی که می توانند در عرصه
فرهنگ و دغدغه‌هایی مقام معظم رهبری در حوزه‌های مختلف فرهنگی ایفا کنند،
توجه ندارند و بعضا سعی می کنند صرفا به وظیفه اقامه نماز بپردازند و پس از
آن نیز مسجد را ترک کنند. در صورتی که امام جماعت باید وقت بیشتری را در
مسجد بگذارد و به حضور در مسجد به شکل یک حضور کارمندی و ورود هنگام نماز و
خروج پس از اقامه نماز نگاه نکند و امام جماعت بودن فعالیت جانبی و متفرقه
او نباشد و البته عافیت‌طلبی در این حوزه به مانند سم مهلکی است که باید
از آن بیم داشت.
رهبر معظم انقلاب در این خصوص می فرمایند: «باید در مساجد سه وعده نماز جماعت برگزار شود و ائمه جماعات سر وقت و بدون تعطیل، نمازهای جماعت را اقامه کنند و پس از آن ضمن سخن گفتن با مردم به سؤالات آنها پاسخ دهند. مسجد سنگر است و امام جماعت به عنوان صاحب این سنگر باید با حضور همیشگی خود در مسجد برای جذب مردم به سوی آن تلاش کند» (1).
امام جماعت باید جوانان را به مسجد جذب کند
امام
جماعت باید برای جذب جوانان به مساجد تلاش کند زیرا در این صورت جوانانی
که امروزه در معرض انواع و اقسام محصولات رسانه ای و تکنولوژی های ارتباطی
قرار دارند که می تواند زمینه را برای انحراف آنها مساعد کند، مکانی را می
یابند که با حضور در مسجد برای ساعاتی هم که شده به خدا نزدیک تر شوند و
آسیب های اجتماعی کمتری دامان آنها را بگیرد. از سوی دیگر، امام جماعت باید
سعی کند اهالی محل و به خصوص کسانی که در مسجد حاضر نمی شوند را به مسجد
جذب کند و برای گفت‌وگو و برقراری ارتباط با آنها زمان بگذارد تا مردم،
مسجد و امام جماعت آن را امین و پایگاه اتکاء خود بدانند و از این طریق
مشکلات اجتماعی و فرهنگی کمتری دامن‌گیر آنها و جامعه شود.
آگاهی کم امام جماعت از مسائل و علوم روز رونق مسجد را کاهش می دهد
از
سوی دیگر، امام جماعت مسجد باید سعی کند از مسایل روز جامعه آگاهی داشته
باشد و بتواند زمینه آگاه سازی مردم را نیز فراهم کند. زیرا در شرایطی که
با افزایش تحصیلات و گسترش رسانه های جمعی مختلف سطح سواد و آگاهی مردم
افزایش یافته یک روحانی که سمت امام جماعت یک مسجد را نیز دارد نمی تواند
اطلاع کمی از مسایل روز جامعه و همچنین اطلاعات دینی داشته باشد زیرا در
این صورت اقبال مردم و به خصوص جوانان نسبت به حضور در مسجد کاهش پیدا می
کند. رهبر انقلاب در این خصوص در توصیه ای به روحانیون و ائمه جماعات می
فرمایند: «روحانیون باید با استفاده از منابر و مساجد، سؤالات موجود در
ذهن مردم را بیابند و با دادن پاسخ مستدل و منطقی به آنها خلاذهنی
زنان و مردان و بویژه جوانان را پر کنند، زیرا اگر غفلت شود این خلا
را دشمنان اسلام آنگونه که خود می‌خواهند پر خواهند کرد» (2).
در
مجموع، امامان جماعت باید توجه داشته باشند که نحوه فعالیت و رفتار آنها
می تواند نقش مستقیم در اقبال یا عدم اقبال مردم به مسجد داشته باشد و
اقبال یا عدم اقبال مردم به مساجد نیز در فرهنگ جامعه تاثیر به سزایی دارد و
می تواند تا حدود زیادی در بهبود اوضاع فرهنگی جامعه موثر باشد.
منابع:
1. دیدار ائمه جماعات مساجد استان تهران با رهبر انقلاب در تاریخ 1373/8/4
2. دیدار روحانیون و ائمه جماعات مساجد با رهبر انقلاب در تاریخ 1373/11/5
وب خوبی دارید
به وب ماهم سری بزنید
یاحق